|
|
|
| DUYURULAR | |
|
|
|

|
|
|
|
|
Uladı Köprüsü – Yakapınar - ( Bayındır )
Küçük Menderes Havza Uladı Çayı (Küçük Menderes kolu) üzerii
Konum: İzmir – Bayındır; Yakapınar köyü (Uladı), Hayıt Değirmeni (batı yaka) ile Karaoğlançeşmesi (doğu yaka) mevkileri arasında bulunur.
Tip : Sıra gözlü | Bir yöne eğimli,Doğrusal Planlı,
Göz sayısı : 4 (?)
Kemer Formu : Sivri
Selyaran : Gövde: Üçgen prizmal | Külah: piramidal
Mahmuz : Gövde: Üçgen prizmal | Külah: piramidal
Malzeme-Teknik:
Bütünüyle moloz taşla, yakın çevrenin doğal malzemesi olan dere taşlarıyla inşa edilmiştir. Bağlayıcı malzeme kireç harcıdır. Tabliyede yassı taş ve harçla meydana getirilmiş döşeme görülmektedir. İnşa yönteminde hafifletme boşluklarına başvurulmadığı, moloz dolgu yönteminin de kullanılmadığı, iç kısımların da dış kısımların da aynı şekilde örüldüğü gözlemlenmiştir. Yapının mansap cephesinde, doğudaki orta ayağın üst kesimindeki örgüde bir farklılık algılanmaktadır. Bu kısımda, birkaç yerde, düzenli-istikrarlı olmamak üzere, iri moloz taşın yanlardan, yatay pozisyonda üst üste yerleştirilen küçük moloz taş ve taş kırıklarıyla çerçevelenmesi tekniğine rastlanmıştır.
Süsleme : Yok.
Bulgular / Tespitler:
Uzunluğu ~36 m’dir. Genişliği dıştan dışa 280 ile 300 cm arasında değişkenlik göstermektedir. En büyük kemerin açıklığı ~6,5 m’dir. Köprünün sadece 1 kemeri ayaktadır.
Çay yatağında, batı yakaya yakın yerlerde, mevcut köprü kalıntılarıyla aynı hizada görülen harçlı kütlelerden hareketle köprünün yaklaşık uzunluğu tahmin edilmiş, buna istinaden bir restitüsyon çizimi verilmiştir.
İnşada hafifletme boşlukları ya da moloz çekirdek gibi yöntemlere başvurulmamış olması yapının yıkılmasını kolaylaştırmış, yıkıma ivme vermiş olmalıdır. Öte yandan, köprünün doğu kıyı ayağının dayandığı yamaç, sağlam olmayan, toprak kaymasına oldukça müsait bir yapıdadır. Nitekim köprünün bu ayağı erozyon neticesinde kaymış ve yıkım gerçekleşmiştir.
Köprünün batı yakasının Hayıt Değirmeni ile doğu yakasının Karaoğlan Çeşmesi isimli mevkiler olması dikkate değerdir. Her iki isim de köprü yapısının işleviyle, ulaşım, yol-yolculuk olgularıyla ilişkilidir. Fakat söz konusu yapıların bir kalıntısı saptanamamıştır.
Tarihlendirme :
Köprünün kitabesi yoktur. Herhangi bir arşiv kaydına ya da yapıdan bahseden bir yayına da rastlanmamıştır.
Bugünkü idari yapılanmada Yakapınar adını alan yerleşim, Türk dönemi kapsamındaki tarihsel süreçte Uladı ve Tahtacı olarak da bilinmiştir. Yerleşimin, Bizans dönemine uzanan bir geçmişe sahip olduğu çeşitli yapı kalıntılarından da anlaşılmaktadır. Arşiv kayıtlarındaki veriler, Osmanlı’nın erken dönemlerinde de dinamik bir yer olduğuna işaret etmektedir.
Vakıf kayıtlarından, kurucu olarak Gökbaşlı Baba’ya ve zaviyesine ilişkin bilgiler elde edilmiştir. Tahrir defterlerinden, 1481’de 61 hane, Kanunî döneminde 53 hane olduğu görülmekte; tımar köyü olduğu anlaşılmaktadır. 1743 tarihli bir vakıf kaydında Uladı’da bir değirmenden de bahis geçmektedir. Ne var ki köprünün yakınlarında bulunan mezarlıktaki şahidelerde 19. yüzyıla ait birçok taş saptanmış iken, rastlanan en erken tarihli iki taş 1780 ve 1793 tarihleriyle 18. yy’a aittir.
Kiepert haritalarında yukarı ve aşağı olmak üzere iki tane Tahtacı Köyü gösterilmiştir. R. Kiepert’in haritasında bu çevreden güneye, Küçük Menderes’i bir köprüyle aşan bir yol; ayrıca da Bayındır’dan gelip doğrudan batıya, Torbalı’ya doğru devam eden ikinci bir yol görülür; ancak haritanın yöreyi gösteren bölümünde fazla detay verilmemiş, hiç köprü işaretlenmemiştir ve yerleşimlerin konumları da bazı küçük yanlışlıklar içermektedir.908 Haritadaki doğu-batı aksı ve köprü bir arada düşünüldüğünde, olağan koşullarda ovadaki düzlükten giden arterin alternatifi olan –Küçük Menderes taşkınlarına karşı önlem olarak dağ yamacına yakın seyreden– bir yolun mevcudiyeti aydınlanmaktadır.
Bu, II. Murat (1421-1451), Fatih Sultan Mehmet (1451-1481) ve II. Bayezid (1481 – 1512) dönemlerindeki imar hareketleriyle Osmanlı’nın önemli kentleri arasında yer alan, 15. yüzyıl ortalarından itibaren ciddi ticari potansiyeli ile Osmanlı vilayetleri içinde önemli bir yere sahip olan Tire ve yöresinin dinamik bir bölgesel merkez özelliği kazanması ve bunun olanca Küçük Menderes havzasında bir hareketlilik oluşturmasıyla örtüşmektedir.909
Köprünün inşasında kullanılan malzeme, tüm havzada Beylikler çağından erken Cumhuriyet döneminin bazı konut yapılarına varıncaya, her dönemde, her yapı türünde kullanılmış olup ayırıcı bir özellik arz etmemekteyse de yapının kemer formu ve sözü edilen tarihi coğrafya bağlamları uyarınca köprüyü 16. yüzyıla tarihlemek mümkündür.
KAYNAK: ENDER ÖZBAY (DOKTORA TEZİ)
FOTOÄžRAFLAR: EROL ÅžAÅžMAZ (BAZI FOTOÄžRAFLAR KAYNAK BELGEDEN ALINTIDIR.) |
Uladı Köprüsü – Yakapınar - ( Bayındır ) Fotoğraf Galerisi
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
|
|