ANA TANRIÇA (KYBELE) TAPINAĞI VE ADAK NİŞLERİ -FOÇA
KYBELE AÇIK HAVA TAPINAĞI
M.Ö.580 yıllarına tarihlenmiştir. Çeşitli büyüklüklerdeki 5 nişte tanrıça Kybele’nin heykelleri ve kabartmaları yer alıyordu.
Kayaya oyulmuş adak havuzu ile denizci fenerlerinin konulması için yapılan küçük nişler denizden gelenlerin burada tapındıklarını ortaya koymuştur.
Kutsal alanın yaslandığı kayalık üzerindeki sur duvarları, duvarların 4 ayrı dönemini göstermektedir. Bunlar arkaik surlar harçsız, Roma dönemi surlarında kireç harcı Ceneviz ve Osmanlı dönemi surlarında ise kireç harcı, kum, tuğla parçası ve kiremit tozlarından oluşan Horasan harcı kullanılmıştır.
Yukarıda, eski ortaokul binasının altında Athena Tapınağı bulunmaktadır. Her ikisi de tanrıçadır. Athena, Babilli kraliçe İzdar’a kadar gider. Kybele ise Anadolu’nun tanrıçasıdır. Her iki tanrıçanın altlı, üstlü bulunması da önemli bir olaydır. Kybele arkaik dönemden itibaren Phokaia’da çok saygı görmüştür. Yel değirmenli tepe ile İncir adasında da Tanrıça Kybele’ye ait kutsal alanlar mevcuttur.
Batı Anadolu'da bulunan Athena tapınaklarının yakınlarındaki kayalıklarda bu tür nişlere çok rastlanılır; bu nedenle Ana tanrıça’nın Athena ile birlikte birçok yerde tapım gördüğü anlaşılmaktadır. Bu nişler, Roma dönemi öncesinde, belki de Arkaik dönemde (M.Ö. 6. yüzyıl) yapılmıştır.
Antik Phokaia'nın en önemli tapım yeri olan Athena Tapınağı'nın üzerinde bulunduğu tepenin kuzey eteğindeki nişler, Ana tanrıça (Kybele) ile ilgili olmalıdır. Kayalara oyulmuş bu nişlere mermer kabartmalar yerleştiriliyordu. Kentin doğusunda yel değirmenlerinin bulunduğu tepenin üzerinde bu tip nişlerin sayısı oldukça fazladır.