Çeşme İlçesi’nin yaklaşık 3 km. doğusunda Çaka Bey Mahallesi Mağara Mevkii’nde yer alan Çeşme Köyü'ne, yakın zamanda açılan toprak bir yoldan ulaşılabilmekteydi. Deniz seviyesinden birkaç yüz metre yükseklikteki köy, engebeli bir arazi üzerine kurulmuştur. Köy çevresindeki tepelerden Çeşme ve Ilıca koyları görülebilmektedir. Bugün makilerin istilasına uğramış olan yerleşme yerinin oldukça geniş bir alana yayıldığı görülmektedir. Konutlardan hiçbirinin ayakta olmadığı, tümünün yaklaşık temel seviyesine kadar yıkılmış olduğu gözleniyor.
Köy'ün sağlamca kalabilmiş tek yapısı, Cami'nin birkaç yüz metre kuzeyindeki kubbeli türbedir. Türbenin 100 m. kadar kuzeyinde, bir de hamam harabesi mevcuttur. Caminin doğusunda ve kuzeyinde, türbenin ise batısında çok sayıda mezar taşı mevcuttur.
Bugün çok az bir kısmı ayakta kalabilmiş olan cami, kuzeybatıya doğru eğimli bir arazi üzerine kurulmuştur. Son cemaat yerinin dört payesi ile üç kubbesi, harimin NW köşesine bitişik minaresinin kürsüsü ve belirli bir yüksekliğe kadar harim duvarları ayaktadır. Son cemaat yerinin iki (?) kubbesi ile iki (?) payesi tamamen ortadan kalkmıştır. Kısmen sağlam durumdaki son cemaat yerinin cephesinin, kesme taş, tuğla ve kaba yontu taşla inşa edildiği görülmektedir. Payeler, kemer üzengilerinin hizasına kadar kesme taşla inşa edilmiştir. Kesme taşlar farklı cins ve boyutlardadır. Özellikle NW köşesindeki payenin kesme taşlarının hayli aşınmış oldukları görülmektedir.
Caminin kim tarafından ve hangi tarihte yapıldığı hakkında herhangi bir bilgi mevcut değildir. Caminin Çaka Bey tarafından yapıldığı söylense de elde kesin bir bilgi ve belge yoktur.
XIII. yy. ortalarından XV. yy. ortalarına kadar uzanan bir zaman dilimi içinde meydana getirilmiş olan anıtların özellikle cephe süslemelerine bir göz atmak yeterli bir fikir vermektedir. Binaların mânâ ve üst yapı bakımından Türk geleneklerine bağlı olmasına rağmen bazı hallerde kemerlerin, pencerelerin, duvar örgülerinin hatta tuğla süslemelerin Selçuklu üslubunda oldukları vurgulanmaktadır.
Cami'nin 25-30 m. kadar kuzeyine, İzmir'in ilk Türk Fatihi Çaka Bey'in anısına küçük bir anıt dikilmiştir. Bugün tamamen terk edilmiş durumdaki eski yerleşme yerine götüren ham yol, bu anıt vesilesi ile açılmıştır. Yere yatmış, ters dönmüş veya kısmen toprağa gömülmüş durumdaki mezar taşlarından bazıları tarihlidir. Bazılarının üzerinde de cami figürleri vardır.
Çeşme köy ve Camii bugün harabe halinde kaderine terk edilmiştir.
CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
