Özbek Mahallesi Hamamı bugün kullanılmamaktadır ve metruk durumdadır. ŞUBAT-(2018) yörenin Sakinleri hamamın 1970'li yıllara kadar kullandığını söylemektedir. Sıvaların yenilendiği anlaşılmaktadır. Doğu batı doğrultulu dikdörtgen bir alanı kapsayan hamam güneyden yola cephelidir.
Soyunmalığın kuzey-doğusuna yerleştirilmiş tuvalet mekanı hamamın genel bünyesinden dışa taşıntı yapmaktadır.Sıcaklık C ve Halvet hücreleri D ve E gubbe ile su deposu F- beşik tonozla soyunmalık düz ahşap tavanla örülmüş tüm üst örtü Alaturka kiremitle kaplanmıştır. Örtünün büyük bir kesimini bitki örtüsü kaplamıştır.
Külhan'ın üst kesiminde baca yenidir. Soyunmalık sıcaklık duvarına sonradan birleştirilmiştir. Soyunmalık ile sıcaklık arasındaki bitişme çizgisi ve soyunmalık hamamın diğer açıklıklarındaki sivri Kemerli açıklıklarına karşılık dikdörtgen şekilde ve ahşap askılı girişe sahip olması soyunmanın sıcaklığa sonradan bitiştirildiğine açık delilleridir. Hamamın ilk şekli hakkında herhangi bir kayda veya belgeye rastlanmadığı için soyunmanın durumunu da saptıyabilmek mümkün olmamıştır.
Mekanın duvarları Sıvalı ve batanalıdır.Bugünkü soyunmalığın üzeri Batıya doğru eğim yapan tek yöne eğimli kırma bir çatıyla örtülmüştür. Alaturka kiremitlerle kaplı çatının tamamı yıkılmıştır. 0.78 metre genişliğinde ki soyunmalık girişi mekanın batı duvarlarının kuzey ucundadır. G girişin sağında 0,90 metre genişliğindeki pencere bulunmaktadır. Her iki açıklıkta ilk şeklinden hayli farklıdır pencerenin girişten daha geniş tutulması örneğine sık rastlanan bir uygulama değildir. Ayrıca Anadolu Türk hamamlarında soyunmalık duvarlarına pencere açılması çok nadir görülen bir uygulamadır, açılan örneklerde de pencerenin girişten daha dar tutulduğu bilinmektedir. Soyunmanın Kuzeydoğu köşesinde tuvalet mekanı yer almaktadır mekanın girişindeki atkı ve söveli ahşaptır üzeri ise düz ahşap tavanla örtülüdür soyulmalıktan sonra olması beklenen ılıklık mekanı yoktur hamamın ilk yapıldığı dönemde olup olmadığı konusunda kesin bir şey söyleme şansımız yoktur soyunmalığı takiben yapılan ılıklık mekanlarının çoğu Türk hamamlarında yapıldıkları bilinmekle beraber her Türk hamamında yapıldığını söylemekte mümkün değildir Ancak Aynı şemaya sahip diğer Urla hamamlarında ılıklığa yer verilmesi Özbek hamamında da vaktiyle ılıklığın var olduğunu akla getirmektedir.
Soyunmanın ortasındaki sivri Kemerli bir açıklıktan sıcaklığa girilmektedir. Giriş içte ve dışa hafif bir Çökertme içine alınmıştır. Kubbeli hacminin iki yanında dikdörtgen şekilde alanların üzeri birer beşik tonozla kapatılmıştır. Tonozlara sorumluluk duvarları zemininden belirli yükseklikte ahşap tahtaların çakıldığı görülmektedir. Bu tahtalar hamamın son zamanlarda kullanımından kalmadır, sekilerden bazıları sağlam durumdadır. Sıcaklık günümüzde çeşitli malzemelerin atıldığı bir çöplüğe dönüşmüştür. Halvetlerin müşterek duvarı nedeniyle sıcaklık Doğu duvarlarının bir miktar kuzeyine kaydırılmış hafif sivri Kemerli bir açıklıktan Kuzey halvetine girilmektedir. Sekisi profili iki Mermer kurnası ve muslukları sağlam durumda halvetin üzeri pandantif geçişli bir kubbe ile örtülmüştür. Mekan yuvarlak şekilli Işık gözleriyle aydınlatılmaktadır. Kuzey -Güney doğrultusunda su deposu üzeri beşik tonozla son bulmaktadır. Kaba yonu taş ve moloz taşlardan inşa edilen Deponun içi su sızıntısını önlemek için yoğun bir sıva tabakası ile kaplanmıştır. Ancak günümüzde bu sıvaların çoğu dökülmüştür. Tonoz kemeri bir sıra tuğla ile örtülmüştür.
Yapının inşa kitabesi yoktur. T . Baykara Urla ve çevresindeki çoğu yapının kitabesi olmamasına karşın kaynak göstermeksizin 15. – 16. yüzyıllara ait olduğunu söylemektedir.
Özbek Hamamı tarihlendirilmesine dayanak olabilecek verilerden birisinin plan şeması olduğu düşünülüyor, yukarıda da değinildiği gibi ilk kez Anadolu Selçukluları döneminde görülen bu plan şeması 15. yüzyılda yoğunlaşmış 17. yüzyılda Sonra yavaş yavaş ortadan kalkmıştır.
Buna da yararak Özbek Mahalle Hamamı enine sıcaklık plan şemasının yoğunlaştığı 15 yüzyıla tarihlemek mümkündür.
KAYNAK: SEDAT BAYRAKAL (Urla ve Köylerindeki Türk Dönemi Sosyal Anıtları )
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ
RESTORASYON SONU
Özbek Mahallesi, 6002 Sokak üzerinde No;2 de yer alan ve inşa kitabesi olmayan hamam, 15. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Doğu-batı yönünde uzanan hamam, soyunmalık, ılıklık, sıcaklık, su deposu ve odunluk bölümlerinden oluşan dikdörtgen bir plana sahip olup, “ortası kubbeli enine sıcaklıklı çiftte halvetli” plan şemasındadır.
Yapıda inşa malzemesi olarak moloz taş, tuğla ve ahşap kullanılmıştır. Yapının aktif kullanıldığı dönemde gündüzleri kadınlara, akşamları erkeklere hizmet verdiği bilinmektedir. 1950li yıllara kadar kullanılmış olan hamamın, soyunmalık ve odunluk kısımları yıkılmış olup 2021 yılında tamamlanan restorasyonu ile yapı tekrar ayağa kaldırılmıştır.
Özbek Mahallesinin merkezinde yer alan ve aktif olduğu dönemde gündüzleri kadınların, akşamları ise erkeklerin kullanmış olduğu hamam aslına uygun olarak restore edildi. Köyde yaşayan insanları bir araya getiren ve sosyalleşmelerini sağlayan hamam kültürü gelenekleri yaşatmaya devam edecek.
CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
