CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
|
|
|
|
| DUYURULAR |  |
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
|
İki Çeşme – İkiçeşmelik - KONAK MERKEZ
İzmir'de önemli bir semte adını veren İki Çeşme, Mezarlık Başı’ndan Eşref Paşa’ya giden İki Çeşmelik Caddesi'nin doğu kesiminde altlı üstlü konumlanmış bir su yapısı olarak dikkati çekmektedir.
Oldukça yüksek tutulan çeşmelerden biri alttaki istinat duvarına yuvarlak kemerli bir çökertme içine; diğeri de simetrik olarak, tam bunun üst kesimine denk gelecek şekilde yerleştirilmiştir. Sözkonusu çeşmelerden üstteki özgün olup alttaki ise sonradan yapılmıştır. Bu nedenle su yapısı İki Çeşme adını almıştır. Cadde ve semt, günümüzde bu çeşmelerin adından dolayı İki Çeşmelik olarak anılmaktadır.
Çeşme 1930 yılındaki yol genişletme çalışması nedeniyle, caddenin kenarında ve yüksekte kalmıştır. Sözkonusu yıla kadar üstteki çeşmenin zemin seviyesinde olan11 yolun bir hayli alçaltılması sonucu, çeşme yolun üst kesiminde kaldığından kullanılamaz hale gelmiştir. Bu nedenle üstteki çeşmenin alt kesimine bir çeşme daha inşa edilmiştir. Halk arasında îkiçeşme adıyla bilinen yapı, geçmişte Eşrefpaşa Caddesi ile 668 sokak köşesinde yer almakta iken, daha sonra bu sokağın girişi trafo binası yapılarak kapatılmıştır.
Sonradan yapılan alttaki ikinci çeşme, günümüzde İki Çeşmelik Caddesi üzerindeki istinat duvarında; üstteki ilk yapılan çeşme ise sonradan buna bitişik inşa edilen zemin+1 katlı konutun ön cephesinin sağ kesimindedir.
Kısmen özgünlüğünü yitiren çeşme, bugün bakımsız haldedir ve suyu akmadığı için her iki çeşme de kullanılmamaktadır.
Mimari Özellikleri
İki Çeşme tek cepheli ve iki katlıdır. Günümüzdeki hali ile arka ve yan kısımlarda başka yapılara bitişiktir. Yapımında malzeme olarak, özgün üstteki çeşmede kesme taş ve mermer; daha sonra eklenen alttaki çeşme de ise, moloz taş malzeme kullanılmıştır.
Üstteki çeşmenin ayması, iki yanındaki sütunlar ve sütun başlıkları mermer malzeme ile inşa edilmiştir. Çeşmenin iki yanındaki sekilerin üzerinde yükselen, yuvarlak kesitli, profilli başlıklara sahip iki adet sütun yer almaktadır. Sütun başlıkları üzerine bir yuvarlak kemer oturtulmuştur.
Kemer köşelikleri de duvar yüzeyinden dışarı taşmakta ve yanlarda sütun hizasında, üstte kilit taşı seviyesinde sonlanmaktadır. Çeşmenin eski fotoğraflarında kilit taşının üzerinde iki adet taş sırasının varlığı dikkati çekmektedir. Ancak daha sonraki yıllarda çeşmeye bitişik İnşa edilen yapı nedeniyle bu bölüm kaldırılmıştır. Kemeri oluşturan taşların yüzeyi ve kemerin köşelik kısmı sonradan sıva ile kaplanmıştır. Çeşmenin ayna taşı çökertme içine yerleştirilmiş olup büyük boyutlu kesme taşlardan yapılmıştır. Ayrıca içteki kemer alınlığında mermer bir kitabe yer almaktadır.
Kitabenin sağ alt köşesinde dikdörtgen şekilli bir İki Çeşme nişi ve altta tam ortaya denk gelecek şekilde yerleştirilmiş lüle deliği mevcuttur. Sekilerin arasındaki yalak bölümü, günümüzde sağlam durumdadır ve içi toprakla doludur.
Alttaki çeşme taş malzeme ile inşa edilmiş olup üstteki çeşmeyi anımsatmaktadır. Ancak diğerine göre boyutları biraz daha büyük tutulmuştur. Ayma taşı yuvarlak kemerli bir çökertme içine yerleştirilmiştir. Ayna taşının her iki yanı kesme taşla örülerek paye görünümü verilmiştir ve üstte bir yuvarlak kemerle sonlanmaktadır. Çeşme aynasını oluşturan alttaki taş doku belli olacak şekilde üzeri sıva ile kaplanmıştır. Bu çeşmeye ait yalak taşı ve lüle deliği izi bulunamamıştır.
Süsleme Özellikleri
Oldukça sade görünüme sahip çeşmelerde herhangi bir süsleme unsuru olmamakla birlikte, altlı üstlü inşa edilmiş kemerli iki adet çeşme dikkati çekmektedir. Üstteki çeşmenin tek süsleme unsuru mermer kitabe üzerindeki yazıdır.
Korunma Durumu
Sonradan yapılan alttaki ikinci çeşme, günümüzde İki Çeşmelik Caddesi üzerindeki istinat duvarında; üstteki ilk yapılan çeşme ise sonradan buna bitişik inşa edilen zemin+1 katlı konutun ön cephesinin sağ kesiminde yer almaktadır. Üstteki çeşmenin su deposu sözkonusu konutun odasına dâhil edildiğinden tahrip olmuş, yalağın içi toprakla doldurulmuş, kemeri oluşturan taşların üzeri sıva ile kapatılmıştır. Alttaki çeşme de yapılan onarımlar esnasında değişikliğe uğramıştır. Her iki çeşmede de fiziksel yıpranma, kirlilik ve bitkilenme görülmektedir.
Ayrıca, alt kesimdeki çeşmenin kilit taşında strüktürel sorunlar mevcuttur. Bu sorunlar giderilerek alttaki çeşme kullanılır hale getirilebilir. Üstteki ise söz konusu eklerden temizlenerek, kullanılmasa bile, görsel anlamda özgün haline getirilebilir.
Tarihlendlrme
Üst kesimdeki çeşmenin ayna taşında bir kitabe mevcuttur. Bu kitabede, H.1182/M.1768 tarihi okunmaktadırve tarihten başka bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak M.Aktepe, *1 57İstanbul Başbakanlık Arşivi 129 No’lu Mühimme Defterindeki bilgilere dayanarak çeşmenin H.1132/M.1720 yılından önce İbrahim Paşa tarafından inşa ettirildiğini ifade etmektedir. Ayrıca aynı yerde İkiçeşme adında bir çeşme olduğunu ve suyunun Damlacık semtinden geldiğini sözlerine eklemektedir.
Mühimme Defterindeki kayıt şöyledir;
"İzmir Kadısına Hüküm ki: Medîne-i İzmir civannda Sabun-hânelere karîb mahalde vâki’ Damlacık nâm pınar kimesnenin mülkü olmayub bilâ sâlıib olmağla ashâb-ı hayratdan bir kimesne ol pmarm bir mikdar suyunu Iki-Çeşme’ye icra edüp mâ’adası yabana ceryan etmekle intifamdan âtıl olduğu i’lâm olunmağın zikr olunan pınar suyundan sâlifü’z-zikr İki-Çeşme’ye İcra olunandan ziyadesiyle dahi ibadullahın intifâ’ı içtin des-tûr-ı Ekrem müşîr-i efhâm nizâmü’l-âlem nâzım-ı menâzımü’l-ümem vezîr-i azam sütûde-şîyem ve damâd-ı muhteremim İbrahim Paşa... tarafından hasbeten lillâhi te’âlâ bina ve ihya eyledikleri mescid-i şerif Sabun-hânelerine icrasına mümâna’at olunmaya deyü yazılmıştır. Fî evâil-i Şevval sene H.1132/M. Ağustos 1720’’.
Anlamı:
"İzmir şehri civarında Sabun-hanelere yakın bulunan Damlacık isimli pınar sahipsiz olduğu için, hayır sahibi bir kimse o pınarın bir miktar suyunu İki Çeşme’ye akıtmıştır. Kalan suyun, dışarıya akıtıldığı için faydasız olduğu bildirilmiştir. Bahsedilen pınar suyundan. İki Çeşme'ye akıtılandan fazlasının insanların faydalanması için en büyük izin (makamı) fikirler emreden âleme ve ümmete düzen veren iyi ahlaklı ve muhterem Damat İbrahim Paşa tarafından Allah rızası için yaptırıp canlandırdığı Mescid-i Şerif Sabun-hanelerine akıtılmasının önlenmesi için yazılmıştır. “Mühimme Defteri’inde çeşmenin hayır sahibi bir kimse tarafından yaptırıldığı belirtilmiş ancak kimliği hakkında bilgi verilmemiştir. Dolaşası ile İki Çeşme'nin banisi bilinmemektedir.
İki Çeşme’nin altta bulunan ikinci çeşmesi 1930 yılından sonra inşa edilmiştir. Yolun genişletilmesi ve zemin seviyesinin alçaltılması esnasında özgün çeşme yüksekte kalmıştır. Bu nedenle alt kesimine bir çeşme daha eklenmiş ve iki katlı olarak yol seviyesine indirilmiştir. Söz konusu bilgiler ışığında, çeşmenin inşa tarihinden önce aynı semtte başka İkiçeşme’nin daha bulunduğu ya da kitabenin sonradan eklendiği akla gelmektedir.
Sonuç olarak üstteki çeşmenin 18. yüzyıl yapısı, alttaki çeşmenin ise 20. yüzyul yapısı olduğu söylenebilir.
Kaynak: İzmir Kemeraltı bölgesindeki Osmanlı Dönemi Çeşmeleri ( R. Eser Gültekin)
FotoÄŸraflar: E.ÅžaÅŸmaz |
| İki Çeşme – İkiçeşmelik - KONAK MERKEZ Fotoğraf Galerisi
|  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  | |
|
