Küçük Hamamcı Mustafa Medresesi’nin bânisi İzmir’in Kefeli Mahallesi’nden “Tirevî Küçük Hamamcı” demekle maruf el-Hac Mustafa bin Ahmed bin Abdullah’tır. Medrese için düzenlenen vakfiye 10 Zilkade 1178 (1 Mayıs 1765) tarihlidir.
Bâni Mustafa Efendi, vakfiyede vefatından sonra ikamet etmekte olduğu üç katlı evinin medreseye çevrilmesini istedi. Kefeli Mahallesi’nde bulunan evin yeri; “bir taraftan börekçi İsmail menzili ve bazen mumcu Kocabaş Mustafa menzili ve bir tarafdan Tireli Süleyman menzili ve bir tarafdan zevcem Hatice Hatun menzili ve tarafı rabiden tarik-ı âmm ile mahdûd” şeklinde tarif edilmiştir. Medrese olarak kullanılan evin evsafı “ulyânide bir bâb oda ve hayat ve vustanîde bir bâb oda ve hayat ve suflânede dam ve bir mikdar havlu ve Osman Ağa ma-i lezîzinden bir masura ma-i lezizi ve bir sak turunç ağacını müştemil mülk menzil” şeklinde yer almıştır.
Vefatından sonrası için vakfına yeğeni Molla Mehmed’in oğlu Seyyid Ahmed Efendi’yi mütevelli tayin eden bâni Mustafa Efendi, vakfedilen evin orta katındaki oda için “talabe-i ulûm tedrîs-i ulûm-ı nafia eyliye” şartı getirdi.
Ahmed Efendi’nin vefatından sonra aynı görevin şehir kadısı tarafından “funûn-ı şetâya kâdir ulemâdan bir kimesneye” verilmesini istedi. Vakfedilen ev, derûnunda talebe-i ulûma tedrîs ve talîm edilmesi şartıyla ulemaya meşruta olarak belirlendi.
Mustafa Efendi, vakfiyenin sonunda talebe ve alimlerden, dersleri müteakip Allah rızası için üçer ihlas-ı şerife okuyarak sevabını kendisi, valideyni ve tüm ehl-i imanın ruhlarına hediye etmelerini istirham etti.
Hamamcı Küçük Mustafa Efendi, medrese vakfiyesinden birkaç yıl sonra düzenlettiği Evasıt-ı Safer 1184 (10 Haziran 1770) tarihli bir başka vakfiyede şehir çevresindeki Gökdelen Köyü civarında Kesme Deresi ya da Kesme Kaya denilen dağlık alandaki 150 kök zeytin ağacını vakfetti. Zeytin bahçesinin gelirini söz konusu köyde yaptırmış olduğu çeşmenin ve su mecralarının tamirine tahsis etti.
KAYNAK: OSMANLI DÖNEMİ İZMİR MEDRESE VE KÜTÜPHANELERİ ( Yasin TAŞ )