Şehit Kemal İlkokulu Menemen kent merkezinde, Menemen Gar Binası’nı kentsel sit alanına bağlayan ana akslardan Atatürk Caddesi (Lise Yolu) üzerindedir.
Bu cadde Menemen kentsel sit alanının güneyinde bulunmaktadır ve taşıt trafiğine kapalıdır. Yapı, kent merkezinden uzakta ve ulaşım kolaylığı düşünülerek tarihi gar binasına yakın bir arazi üzerine yapılmıştır. Yakın çevresinde Tariş ve Forbes Piyan Fabrikası gibi üretime yönelik büyük ölçekli yapılar bulunmasına karşın, düşük yoğunluklu yerleşimin görüldüğü bir alanda konumlanmaktadır.
Aynı dönemde eğitim veren Kubilay İlkokulu ve Tevfik Fikret İlkokulu ise tarihi kent merkezinde bulunmaktadır .
Kubilay İlkokulu 1970 yılında ve Tevfik Fikret İlkokulu 1964 yılında yıkılarak, aynı alanda yeni okul yapıları yapılmıştır. Kubilay İlkokulu’nun bahçe duvarları ve giriş kapısı günümüze ulaşmıştır.
Tarihsel GeliÅŸim
Okulun yapım çalışmaları 1914 yılında İttihat ve Terakki Dönemi’nde Vali Rahmi ve Kaymakam Fehmi Beylerin girişimiyle İstasyon civarında bir Rum arsası üzerinde başlamıştır, Ancak 20. yüzyılın başında Menemen’de savaş nedeni ile eğitim faaliyetlerine verilen önem azalmıştır. Şehit Kemal İlkokulu’nun yapımı dönemin şartları ve maddi zorluklar nedeniyle tamamlanamamıştır.
Okul, Cumhuriyet’in ilanından sonra hızlanan eğitim çalışmalarına paralel olarak, 1930 yılında dönemin İzmir Valisi Kazım Dirik tarafından hizmete açılan çok sayıdaki eğitim yapısından biri olmuştur. Okula Menemen’in Yunanlılar tarafından işgal edildiği dönemde şehit edilen Kaymakam Kemal Bey’in ismi verilmiştir. Okul süreç içerisinde Şehit Kemal İlkokulu, Şehit Kemal Bey İlkokulu, Şehit Kemal İlköğretim Okulu ve günümüzde Şehit Kemal Ortaokulu adlarını almıştır.
Yapının mimarı bilinmemekle birlikte, 1926 yılında kurulan İnşaat Dairesi’nin Osmanlı Dönemi etkisindeki tip projelerine benzerliği dikkat çekmektedir.
Mimari Özellikler
Birinci Ulusal Mimarlık Üslubu’nun özelliklerini yansıtan Şehit Kemal İlkokulu, simetrik plan ve cephe kurgusuna sahip, tek katlı bir yapıdır. Yapının ana girişi Selçuklu yapılarının taç kapılarına benzer şekilde ve anıtsal niteliktedir. Kapının üstündeki küçük kemerler ve sütunlar dikkat çekmektedir. Bu süslemelerin üstünde okulun adının yazdığı mermer bir levha vardır.
Yapının Atatürk Caddesi’ne bakan doğu cephesi belirli bir kota kadar kesme taş ile kaplıdır ve beşik kemer üzeri at nalı kemerli taş söveli pencereler üstünde kare formda tepe pencereleri bulunmaktadır. Diğer cephelerde ise sadece beşik kemer üzeri at nalı kemerli taş söveli pencereler veya dikdörtgen formlu pencereler vardır.
Giriş aksının karşısındaki yarım altıgen formda sonlanan mekân ise çok amaçlı salon olarak tasarlanmış ve planda hiyerarşik olarak diğer mekanlardan ayrılmaktadır. Koridorların iki tarafında ikişer tane eşdeğer büyüklükte, koridor sonlarında ise daha büyük mekânlar bulunmaktadır. Bu mekanların bir kısmı derslik , bir kısmı ise idari amaçlı kullanılmaktadır.
Yapım Tekniği ve Malzemeler
Yapı, moloz taş ile yığma sistemde yapılmıştır. Doğu cephesinde duvarlar ve taç kapı belirli bir kota kadar, güney ve kuzey cepheleri ise açıklıkların başladığı kota kadar kesme taş ile kaplanmıştır. Doğu cephesinde tepe pencerelerinin olduğu bölüm ve diğer cepheler tamamen sıvalıdır. Yapının köşelerinde belirli bir kota kadar kesme köşe taşları kullanılmıştır. Özgün çatı kaplaması alaturka kiremit olup, ahşap geniş saçaklara sahiptir. İç mekânda özgün karo siman döşemeler, ahşap tavan ve kapılar vardır. . Ana ve tali giriş kapıları metaldir.
Türkiye’de özgün işlevini sürdüren eğitim yapıları sayıca az olmakla birlikte, günümüzde hala bu özelliği gösteren yapılar bulunmaktadır. Menemen Şehit Kemal İlkokulu yapıldığı dönemden günümüze eğitim yapısı olarak işlevini sürdüren sayılı yapılardandır. Tescilli bir eğitim yapısı olarak sadece döneminin mimari özelliklerini değil, ideolojilerinin de bir göstergesidir. Bu nedenle korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması önemlidir.
KAYNAK: İlker GÜÇÜ ve Burcu TAŞCI ( Özgün İşlevini Sürdüren Tarihi Eğitim Yapıları)
FOTOÄžRAFLAR: EROL ÅžAÅžMAZ
ÅžEHÄ°T KEMAL Ä°LKOKULU -MENEMEN FotoÄŸraf Galerisi
CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
