Çaltılıdere Köyü, bölgenin eski yerleşim alanlarından biridir. İzmir-Çanakkale yolu üzerinde bulunmaktadır. Önceleri Saruhan Sancağı'na (günümüzde Manisa ili) bağlı iken, sonradan Menemen’in Aliağa Nahiyesi'ne bağlandı, günümüzde ise Aliağa ilçe belediyesine bağlı bir mahalledir. Aliağa Merkeze uzaklığı, 18 kilometredir.
Köylülere göre köyün ismini civarda bol miktarda yetişen “Çaltı” bitkisinden almıştır. Çaltı kelimesi halk dilinde çalı ve dikenli bodur bitkilere verilen isimdir.
Bazı kaynaklarda köyün ismi Çaltı Köy ve Çaltıdere Köyü olarak geçmektedir.
Çaltılıdere Köyü çok eski bir yerleşimdir. Köy içerisinde ev, okul, cami ve yol yapımı sırasında Myrina’dan taşınmış çok sayıda mimari bloğun yapılarda kullanıldığı tespit edilmiştir.
Cami’nin içerisinde ve çevresinde devşirme malzemelere bolca rastlanmaktadır.
Caminin yapım tarihi miladi 1873-1874 tarihleri arasındadır. Doğu-Batı yönünde eğimli olan bir avlu içerisinde yer almaktadır. Cami, kareye yakın dikdörtgen planlı bir harim, harimin kuzeyinde Son Cemaat Yeri ve batı cephede yer alan minareden oluşmaktadır. Üst örtüsü düz ahşap tavanlı olup, dıştan Marsilya tipi kiremit kaplı kırma çatıyla örtülüdür. Yapıda inşa malzemesi olarak yığma taş kullanılmıştır.
Yapının kuzey cephesine iki sıra kirpi saçak, diğer cephelerine taş saçak uygulanmıştır. Batı cephesinde yer alan köşk minarenin merdiven kısmı betonarme olarak, köşk kısmı ise tuğla malzemelidir. Minare, yapının Son Cemaat Yeri ile harim kısmının birleştiği batı cephe üzerinde, beden duvarına bitişik olarak inşa edilmiş, Köşk Minare biçimindedir.
Köşk Minareler daha çok İç Anadolu Bölgesi’ndeki cami ve mescitlerde uygulama alanı bulmuştur. Minber ile olan biçimsel benzerliğinden dolayı “Minber Minare” olarak da adlandırılırlar. Hem harim kısmında hem de son cemaat yerinde devşirme blok taşlar ile yine devşirme sütun başlıkları ve ayakları kullanılmıştır. Caminin doğu ve batı duvarlarında birer, güney duvarında ise alt sırada ve üst sırada ikişer pencere vardır.
Son Cemaat Yeri'nin güney duvarında dikdörtgen formlu iki tane Hadis Panosu ile doğu ve batısındaki yan duvarlarda yuvarlak formlu, biri hadis diğeri Rahman Suresi 26. Ayetin yer aldığı birer pano yer almaktadır.
Kitabesine göre miladi 1873-74 tarihinde yaptırılmıştır. Çaltılıdere Köyü Eski Cami’nin miladi 12 Temmuz 1881 tarihli vakfiye kaydı bulunmaktadır. Vakfiye'ye göre, yapı Fazlı oğlu Ali Hüseyin bin İsa tarafından yeniden inşa ettirilmiştir. Camiyi yeniden inşa ettiren Fazlı oğlu Ali Hüseyin bin İsa'nın akrabalarının bahçede yer alan mezarları bulunmaktadır.
Yapıda süsleme sadece minber aynalığında görülmektedir. Cami, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İzmir II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 31.01.2014 tarih ve 3314 sayılı kararıyla taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir. Caminin son cemaat yerinde yer alan cephe düzenlemesinde kaide olarak Dor başlıkları ters çevrilerek kullanılmış aynı alanda Ion başlıkları devşirme kullanılmıştır.
Cami günümüzde ibadete kapalıdır. Bahçesinde çok sayıda su kuyusu bulunmaktadır. Cumhuriyet'in ilk dönemlerine ait mezarlar bulunmaktadır.
CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
