Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ
  İZMİRİN ÖZEL MEKANLARI
  İZMİRİN ÖREN YERLERİ
  İZMİRİN MÜZELERİ
  İZMİRİN ENDÜSTRİ MİRASI
      KONAK MERKEZ MİRASLARI
      SELÇUK MİRASLARI
      BAYRAKLI MİRASLARI
      ÖDEMİŞ MİRASLARI
      BORNOVA MİRASLARI
      GAZİEMİR MİRASLARI
      DİKİLİ MİRASLARI
      TİRE MİRASLARI
      KARŞIYAKA MİRASLARI
      ALİAĞA MİRASLARI
      KEMALPAŞA MİRASLARI
      BUCA MİRASLARI
      ÇİĞLİ MİRASLARI
      BAYINDIR MİRASLARI
      BERGAMA MİRASLARI
      ÇEŞME MİRASLARI
      FOÇA MİRASLARI
      URLA ENDÜSTRİ MİRASLARI
  İZMİRİN LEVANTEN EVLERİ
  İZMİRİN İLÇELERİ
  İZMİRİN CAMİLERİ
  İZMİRİN KİLİSELERİ
  İZMİRİN ANITLARI
  İZMİRİN ŞEHİTLİKLERİ
  İZMİRİN HANLARI
  İZMİRİN HAMAMLARI
  İZMİRİN KAPLICALARI
  İZMİRİN ÇEŞMELERİ
  İZMİRİN SU KEMERLERİ
  İZMİRİN KÖPRÜLERİ
  İZMİRİN KALELERİ
  İZMİRİN SAAT KULELERİ
  İZMİRİN TÜRBELERİ
  İZMİRİN MEDRESELERİ
  İZMİRİN KERVANSARAYI
  TARİH VE KÜLTÜR TURİZMİ

Mail listemize abone
olun, güncel
yayınlarımızdan
haberdar olun!

Bunun için,
Lütfen mail adresinizi girin.
  Ana Sayfa   |  İletişim   
ETITAŞ TRANSFORMATÖR FABRİKASI -BORNOVA

1-FABRİKA HAKKINDA GENEL BİLGİLER:

Müessese, Etibank'ın teşvikiyle, 6224 sayılı kanunun şümulü dahilinde, 1957 yılında kurulmuş olup, 1959 yılında fiili imalata başlamıştır.

Şirketin ismi, ELEKTRİK TEÇHİZATI İMALATI TESİSATI A.Ş. kısaca ETİTAŞ'tır. İdare merkezi Ankara, iş merkezi İzmir'dir. Ankara Cad. No:277, 35050, Bornova, İzmir,
Fabrika İzmir'de Bornova Kore şehitleri yolu kenarında 40.000 m2 lik bir sahada kurulmuştur. Esas fabrika binası 2.500 m2 lik bir yer kaplamaktadır. Ana binanın yüksekliği 13 m. olup, çatısı testere biçiminde ve seramikten yapılmış özel bir tecrit maddesi ile kaplıdır. Bina iç tarafta 2 adet 5 tonluk bordörle mücehhezdir. Esas binadan başka 1.200 m2 yer kaplıyan yemekhane, soyunma odaları, garaj ve idare binaları vardır.

Elektrik enerjisi 10 KV.luk yeraltı kablosu ile bir 400 KVA ve bir 125 KVA'lık transformatör postasiyle temin edilmektedir.

Sermayesi: İlk kuruluşta 2.000.000 TL. olup, 1.000 er TL.lık 2.000 hisse şeklinde idi. Bu günkü sermayesi 3.700.000 TL.na ulaşmıştır.

Müessese İştiraki Hissesi (TL)
(%)
1.Etibank 49.13 1.728.000
2.İş Bankası 6.00 222.000
3.Sınai Tatbikat T.A.Ş. 22.41 829.000
4.Le Materiel Electrique 15.24 564.000
5.Hydro 􀀁 Energie 7.22 267.000

Son iki ortak Fransız Şirketleri olup, yabancı sermayeyi teşvik kanununa dayanarak ortak olmuşlardır.
Kuruluş gayesi: Elektromekanik teçhizatı ilgilendiren imalat yapmak üzere kurulmuştur. Müddet, sözleşmeden sonra 25 senedir. Bu müddet müessese karariyle ve Ticaret Bakanlığından izin almak şartıyla uzaltılıp kısaltılabilmektedir.

Fabrika personeli ilk yılda 103 kişidir. Bunların 12 si idari işlerde ve 91 kişisi işçi olarak çalışmaktadır. Şefler ve Mühendisler işçi sınıfına dahil olup, sayısı 12 dir.
Müessesenin esas müşterileri, İller Bankası, Etibank, Belediyeler ve Müteahhitlerdir.

2-MEVZUU VE KAPASİTESİ

Halen sadece transformatör imalatı, tadilatı ve tamiratı ile iştigal etmektedir. Daha ziyade bir atöye mahiyeti arzetmektedir. Seri imalat yapmamakta ve sipariş üzerine çalışmaktadır.

İlk kuruluşta imalat sınırları 25 - 500 KVA olarak düşünülmüş, bilahare sırasıyla 630 KVA, 800 KVA, 1000 KVA ve nihayet 1500 KVA'ya yükselmiştir. Bugün 5 - 500 KVA gücünde ve 35 KV. primer gerilimine kadar transfor- matör imalatı yapılmaktadır. İmalat gücünü tahdit eden hususlar gezer köprülerin kifayetsiz ve kurutma odasının küçük oluşudur. Bunların büyültülmesiyle 1965 yılı ortalarında 3150 KVA, gücüne kadar transformatör imalatı düşünülmektedir.

Fabrikanın normal kapasitesi yılda 100.000 KVA'dır. Bu miktar 1963 yılında 150.000 'e yükselmiştir. 1964 yılında ise 250.000 KVA'ya yükseleceği tahmin edilmektedir. Fabrika ilk kuruluş yıllarında normal bir verimle çalışa- mamış, sonradan 1000 KVA'ya kadar olan trafoların ithal edilmemesi hususunda hükümetin almış olduğu bir karar neticesinde imalat hızla artmıştır. 19644 yılında ise % 250'ye çıkacağı, yani normal kapasitenin 2.5 misli üstünde çalışacağı tahmin edilmektedir.

3- FABRİKANIN KISIMLARI:

Fabrikanın imalata iştirak eden bölümleri aşağıda sıralanmıştır.

1 Transformatör kazanlarının imaline mahsus kazan atölyesi: Bu kısımda 2 mm. kalınlığındaki cidar saçları ile 4 mm. kalınlığındaki alt ve üst kapak saçları ke- silerek kaynak vasıtasıyla kazanlar imal edilmektedir. Makaslar ve presler hava ile çalıştığından bu kısımda hava basan bir kompresör de vardır.

2.Pnömatik preslerle mücehhez manyetik saç kesme atölyesi: Bu kısımda hipersil saçlar preslerle kesilerek çekirdek teşkil edilmektedir.

3.Genel mekanik kısım: Burada transformatörün montajı için lüzumlu, civata somun, saplama, çubuk v.s. gibi yardımcı malzemelerin imaline yarıyan torna, freze gibi tezgahlar bulunmaktadır.

4.Bobinaj atölyesi: Bu kısımda transformatörün A.G ve Y.G bobinleri sarılmaktadır.

5.Manyetik devre ve transformatör montaj atölyesi: Kesilen hipersil saçlar burada sıkıştırılarak çekirdek imal edilmekte ve trans formatörün hazırlanmış olan diğer kısımları monte edilmektedir.

6.Terkibi kısımların etüvlenmesine ve vakumla yağ doldurulmasına mahsus transformatör ikmal kısmı: Trafonun montajı yapıldıktan sonra bobinlerle birlikte lak lanmakta sonra etüv odasına sokularak yüksek sıcaklıkta rutubeti alınmaktadır. Bundan sonra yağ doldurma odasına sokularak vakumda kazan yağla doldurulmaktadır.

7.Şok dalgalı istasyoniyle komple tecrübe platformu: Trafonun montajı ve diğer ameliyeleri tamamlandıktan sonra bilumum muayene ve tecrübeleri bu platformda yapılmaktadır.

4.MALZEMENİN TEMİNİ:

Bir transformatörün imali için % 90 malzeme ve % 10 işçilik gerekmektedir. Etitaş transformatör fabrikasında, ilk kuruluşta bu değer yarı yarıya iken bu gün malzeme değeri % 70'e yükselmiştir. Yerli sanayiin gelişmesiyle bu değerin de artacağı muhakkaktır.

Fabrikada imalatta kullanılan malzeme çok çeşitlidir. 512 kalem civarında olan bu malzemelerin büyük bir kısmı dahilden temin edilebilmekte ve kısmen de ithal edilmektedir. Civata, somun, bakır çubuk v.s. gibi yardımcı malzemeleri fabrikada imal edilmektedir.
Malzemelerin belli başlı olanlarını şöylece sıralamak mümkündür.

a)Demir mamuller: Saç, profil, çubuk v.s.: Bu mamuller Karabük imalatı olarak iç piyasadan temin edilmektedir. Hipersil saçlar ise ARMCO patentiyle dışarda imal edilmekte ve ithal edilmektedir. Bu saçların imalini yapabilen az sayıda firma mevcuttur. Saçlar 0.35 mm. kalınlıkta ve 16 ayrı genişlikte şerit halinde ithal edilmekte ve fabrikada kesilmektedir. Kesim meliyesinde, saç kesilen yerlerinde bir miktar evsafını kaybetmektedir. Bunların yeniden muameleye tabi tutulması gerekmekte ise de, Etitaş'ın bu iş için kurulu bir tesisatı bulunmadığından bu işlem yapılmamaktadır. Bu tesisatın kurulması ise oldukça büyük bir yatırımı gerektir mektedir.

b)Bakır mamuller: Emaye ve yassı teller, çubuk bakırlar v.s. Bunlar Rabak, Kavel, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Müesseselerinden temin edilebilmektedir. Sadece emaye, yüksek gerilim sargı iletkenlerinin küçük kesitte olanları ithal edilmektedir.

c)Izolman malzemeleri: Kağıt, karton, mensucat, porselen, izo- latör, kereste, dielektrik yağ özel aletler v.s. Alçak gerilim sarımlarının izole edilmesinde kullanılan şerit kağıt ve sargıların izolesinde kullanılan kartonlar SEKA'dan temin edilmektedir. Mensucat ve kereste de keza dahilden alınmaktadır. İzolatörler Çanakkale Seramik Fabrikasından temin edilmektedir. Transformatör yağı ise ithal edilmektedir.

5.TRANSFORMATÖRLERİN KARAKTERİSTİK VE ÖZELLİKLERİ:

İmal edilen transformatörler Batı Avrupa firmalarınınki ayarında hatta bazı bakımlardan üstün kalitededir. Yakın zamana kadar ithal edilen, demir perde gerisi transformatörlerinden ise her bakımdan üstündür.
Transformatörler umumiyetle kolon tipli, tabaka bobinajlı, yağ dolaşımı ile soğutmalı modern cihazlardır.
Çekirdeği teşkil eden hipersil saçlar kristalleri istikametlendirilmiş ve 10.000 Gaussta 0.49 Watt kadar az kayıp veren cinstendir. Boştaki kayıplar çok azdır. Aşırı yüklerde elektrik şoklarını dağıtmak için elektrostatik perde ile mücehhez olup, kısa devrelerde husule gelen yükselmelere karşı hususi şekilde korunmuştur.
Kullanılan malzeme üstün evsafta ve işçilikte hassas ve kalitelidir. Transformatörlere ait diğer karakteristikler yazının sonundaki cetvellerde verilmiştir.

6.FABRİKA HAKKINDA BAZI DÜŞÜNCELER

Bir atölye şeklinde çalışan fabrika seri imalata başlamalıdır. Bunun için Türkiye'nin transformatör ihtiyacı senelere göre planlanmalı ve fabrikanın sermayesi arttırılmalıdır. Çok kullanılan güçler için stoklar bulundurulmalıdır. Ayrıca memleketin muayyen yerlerinde şube ve satış mağazaları açılmalıdır.

İmalat gerilimi 35 KVtan 154 KV'a ve imalat gücü 1500 KVA'dan 5000 KVA'ya kadar çıkarılmalıdır.
Kuruluş gayesinde de belirtildiği gibi, transformatörden başka diğer elektrik teçhizatının imalatı da yapılmalıdır. Bu malzemelerin başlıcaları disjonktör, seksiyoner, sigorta, alçak gerilim şalterleri, direk, röleler, tevzi tabloları v.s. dir. Bu imalatın yapılabilmesi için fabrikanın bir misli daha büyütülmesi kafi gelecektir.

İthal malzemesi bir miktar daha azaltılmalı ve dahilden temini imkansız olan malzeme için ise, döviz tahsisi arttırılmalıdır. İthal malzemelerinin en önemlisi hipersil saçlardır. Bunlar daha uzun zaman memleketimizde imal edilemiyeceğine göre tahsisatının arttırılması gerekir.
Fabrika ilgililerinden alınan bilglere göre müessesenin muhtelif kotalardan 40.000 doladık bir tahsisi mevcut olup, bunun 300.000 dolara çıkarılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
Transformatör fiatları dış piyasa ya göre pahalı bulunmaktadır. Fabrikanın sermayesi ve imalatı artırılarak fiatların düşürülmesi mümkündür. Mevcut ortakların sermayelerini arttırması ve İller Bankası gibi diğer bazı müesselerin de ortaklığa iştirak etmesiyle fabrika imalatının seri hale getirilmesi ve imalat çeşidi ve hacminin genişletilmesi ile memleketimizin elektrifikasyonuna büyük hizmette bulunulacağı aşirakardır.

KAYNAK: Hayri GÖKY ILMAZ ( Y. Müh. İller Bankası )
ETITAŞ TRANSFORMATÖR FABRİKASI -BORNOVA Fotoğraf Galerisi