CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
|
|
|
|
| DUYURULAR |  |
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
|
ÅžARK HALI KUMPANYASI (THE ORÄ°ENTAL CARPET MANUFACTURERS) -KONAK MERKEZ
The Oriental Carpet Manufacturers Limited [OCM] veya Osmanlı kaynaklarında geçen ismiyle Şark Halı Kumpanyası 16 Aralık 1907 tarihinde kurucu şirketler olarak adlandırılan 6 yabancı halı şirketi tarafından Londra’da teşkil edilmiş ve genel merkezi İzmir’de bulunan limitet bir şirkettir.
16 Aralık 1907 tarihi itibariyle tüzel kişilik kazanan OCM, bir İngiliz şirketi olması ve İngiliz kanun ve nizamlarına göre oluşturulması nedeniyle Osmanlı kanun ve nizamlarının dışında kalabilmeyi başarabilmiş ve bu süreci I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar da devam ettirebilmiştir.
İzmir’de genel merkez ve antrepo olarak kullandığı bina İzmir rıhtımında bulunmaktaydı. İzmir’in en merkezi yerinde yer alan bu bina modern görüntüsü ve mimarisiyle dikkat çekmekteydi. OCM, ticari faaliyetlerine başladıktan hemen sonra bu binayı genel merkez olarak kullanmaya başlamış ve şirketin 1908 yılının ticari faaliyetlerini ele aldı 9 Mart 1909 tarihli ilk olağan genel toplantısı da bu binada yapılmıştır.
Bir dönemin önemli yapılarından olan OCM genel merkezi ve antreposunun fotoğrafı aşağıda verilmişti 1908 yılından başlayarak şirketin genel merkezi ve aynı zamanda antreposu olan bu bina daha sonraları Osmanlı coğrafyasının içinde bulunduğu toplumsal çatışma ve savaşlardan payına düşeni almış ve rıhtımdaki bu görkemli bina antreposuyla beraber 13 Eylül 1922’deki İzmir yangınında büyük bir hasar görmüştür.
Bu yangın sırasında Rıhtımda bulunan Sporting Club, Smyrna Tiyatrosu, Kraemer Palace gibi ünlü binalar da OCM’nin binasıyla beraber bu yangından nasibini almışlardır.
13 Eylül 1922’deki yangın, OCM’nin binası ve antrepoda bulunan halılar ile beraber 110.088 Sterlin değerinde bir zarara neden olmuştur. Bu zarara karşın şirketin genel merkez binası ile içindeki malların sigortalı olduğu anlaşılmaktadır
1 Ocak 1908 tarihinde Anadolu coğrafyasında halı üretim faaliyetlerine başlayan OCM, kısa sürede hem eve iş verme, hem de kendi adına açtığı atölyelerle halıcılığı Anadolu’nun birçok yerine taşımış aynı zamanda daha önce halı üretiminde önemli rol oynamayan birçok bölgeyi de halı üretim sürecinin içine çekmiştir.
OCM, kurulduktan sadece bir yıl sonra 1909 yılında, 15 farklı mahalde 36 acenteye sahip olmuş ve bu acentelerin sayısı 1911 – 1912 yıllarına gelindiğinde 25 farklı üretim merkezinde olmak üzere 53’e yükselmiştir.
OCM’nin Batı Anadolu’da bulunan Uşak, Gördes ve Demirci gibi mahallerde 22 acenteye sahip olması OCM’nin ne kadar hızlı bir şekilde üretimi organize edebildiğini ve aynı şekilde Anadolu’daki halı üretim merkezlerini üretim sürecinin içine çektiğini göstermektedir.
OCM, kendi adına üretimde bulunan acenteler dışında Anadolu’nun farklı yerlerinde halı üretiminde bulunan atölyeler de tesis etmiştir. Bu atölyelerin sayısı 1909 yılında 5 iken daha sonra 1911 – 12 yıllarında sayıları 10’a yükselmiştir. OCM’nin hem acente hem de halı dokuma atölyeleriyle halıcılığı yaygınlaştırması Batı’dan gelen ve bitmek tükenmek bilmeyen halı talebinin doğrudan sonucu olmakla beraber OCM’nin de bu talebi karşılama isteğinin Anadolu coğrafyasına yansıması şeklinde okunabilir. OCM, üretimde bulunduğu yıllarda hem acente ve atölye sayısını hem de halı dokumacılığında çalışan işçi sayısını arttırmıştır.
1908 yılında 40.000 işçiyi çalıştıran OCM, üretim faaliyetlerinin artışına paralel olarak işçi sayısını da arttırmış ve şirket I. Dünya Savaşı’ndan hemen önce Anadolu’da 50.000 – 60.000 arasında değişen dokuma işçisini istihdam ettirmiş, ettirebilmiştir.
EskiÅŸehir Osmangazi Ãœniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi:
Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı – Türk halılarının önemli bir üreticisi haline gelen OCM, halı üretim, ticaret ve ihracatından önemli kazançlar elde etmiştir.
OCM, halı ticaretinden elde ettiği kârlarla birlikte sermaye artışına da gitmiş, 400.000 £ olan kuruluş sermayesi 1910 yılında önce 500.000 £’e daha sonra gelişen ticari potansiyelinin etkisiyle 1912 yılında da 1.000.000 £’e yükselmiştir.
Hem sermaye hem de üretim organizasyonundaki başarısıyla dünyanın dört bir tarafına Anadolu halılarını ihraç eden OCM, 1913 yılı sonu itibariyle Londra, Paris, İstanbul, Kahire, İskenderiye, New – York, Toronto ve Buenos – Aires olmak üzere dünyanın sekiz farklı yerinde ve daha sonra Sydney’in de katılmasıyla 9 farklı yerde halı satışı yapabilmekteydi. Verilen açıklamalardan da anlaşılacağı üzere OCM, Anadolu – Osmanlı menşeli halıların hem üretiminde hem de ihracatında önemli bir tekel haline gelmiş ve çok kısa bir süre içerisinde dünyanın farklı bölgelerine Anadolu – Osmanlı halılarını tanıttırmıştır.
Halıcılıkta tekelleşmeyi sağlayan OCM, bu yönüyle hem Osmanlı, İran hem de Hindistan coğrafyasında halı üretimini belki daha önce hiç olmadığı kadar kontrol ederek bu üretim alanından kayda değer bir sermaye birikimi sağlamış ve halıcılık tarihine bu açıdan ismini yazdırabilmiştir.
KAYNAK: Bir Zamanlar Anadolu’da Halı Dokumak: (Emrah YILMAZ) / R. BEYRU (2011). 19. yüzyılda İzmir kenti.
FotoÄŸraflar: (http://www.levantineheritage.com/ocm.htm) |
| ÅžARK HALI KUMPANYASI (THE ORÄ°ENTAL CARPET MANUFACTURERS) -KONAK MERKEZ FotoÄŸraf Galerisi
|  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  | |
|
