CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
|
|
|
|
| DUYURULAR |  |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ÇEŞME KALE CAMİİ (BAYEZİT-İ SANİ CAMİİ ) – ÇEŞME
Çeşme Kale içinde, Kale ile beraber aynı zamanda yapılan Kale Mescididir. Sultan II. Beyazıt zamanında, 1508 yılında, Aydın Valisi Mir Haydar tarafından Mimar Ahmet oğlu Mehmet'e yaptırmıştır.
Cami fevkani olarak kesme taştan yapılmış. Kırma çatılı olup çatısı kiremit kaplıdır. Giriş kapısı üzerindeki alemi altın olduğu söylenir.
Tek şerefeli minaresi caminin güney-batı köşesindedir. Minberi , kürsüsü ahşap olan caminin içi sade görünümlüdür.
Çeşme kalesinin iç kısmına giriş kapısı üzerindeki Kitâbenin metni şudur.
بامر ملطان باين يد بن محد خان
حعبا١ ى مير حيدر قيلدى بنياد
٩١۴ مورح ديدى تاريحين خرش اباد
Mîr Haydar’ın yaptığı hisar, 914 tarihinde tamamlanmıştır. Nitekim “Müverrih didî tarihin Hoş-âbâd”daki خرش اباد = Hoş-âbâd’ın ebced değeri de 600+6+300+1+2+1+4 = 914 tutmaktadır. 914 Hicrî tarihî ise, 2. V. 1508 ’ile 20.IV.1509 arasındadır. ( H 914/ M. 1508-9 )
Mimar kitabesi: Kitâbeli kapının altındaki çeşme üzerinde, kalenin mimar kitabesi bulunmaktadır. Metni şudur:
بني هذه القلعة معمار محمد بن احمد بن معلم
Bu kalenin mimar Mehmed bn Ahmed bn Muallim tarafından bina edildiğini belirten kitabenin tarihi yoktur. Ancak bu kitabenin yazısı ile kale kapısı kitabesi yazısı arasında benzerlik vardır.
Görülüyor ki, her iki kitâbe kalenin yapılışını açıkça belirtmektedirler. Ancak Evliya Çelebi’deki kitabe metnini lâtin harfleri ile yayınlayanlar ikinci satın:
“Hisarı Aynı cedid kıldı bünyad” şeklinde okuduklanndan, yorumlarda bir yenileme — cedid etmeye imkân tanımışa benziyor.
d. Kayıtlar:
Çeşme kalesinin, kitabesinden daha kesin tarihli yapılış kayıtları, II. Bayezid devrine ait bir in’amat defterinde bulunmaktadır. Çeşme kalesi ile ilgili kayıtlan, rahmetli Rıfkı Melul Meriç tarafından yayınlanmıştır:
a. 17 Ramazan 914 — 9 Ocak 1509 tarihli kayıt:
“Musa Şeyh-zaim der cemaat-i ulufeciyân emîn ve Mehmed kâtib an ebnâ-i sipâhiyân ki ‘an binâ-ı Kal’a-ı Çeşme âmedend Nakd fi 1000 (akça) (yekûn) 2.000 (akça) Câme münakkaş Bursa sevbân.
c. “tn’am be-mezkûrin fi 7 Zilkaade sene 914 (=27.11.1509) Mevlânâ Musluhiddin Kadı-ı Ayasuluğ ki Kal’a-i Çeşme nevbina kerde est câme: ‘an murabba ba-çuka sevb."
Merhum R.M.Meriç, Çeşme kalesi hakkında yukardaki kayıtlan şu şekilde hulasa etmiştir:
“Çeşme cami ve kalesinin bina eminliğine Ulufeciler cemaatinden Zaim Şeyh Musa, kâtipliğine de ebnâ-i Sipâhiyândan Mehmed tâyin edilmiş; İstanbul’a dönmelerini müteakıb 17 Ramazan 914 tarihinde kendilerine biner akça ile münakkaş Bursa kumaşından birer elbise enam olunmuş.
Kalenin inşaatına Ayasuluğ Kadısı Mevlana Musluhiddin memur edilmiş; kendisine 7 Zilkade 914 de çuha ile murabbadan bir kat elbise in’am edilmiştir”.
Gerek kitâbesi, gerekse II. Bayezid devrine ait defter kayıtlan, Çeşme kalesinin yeni bir Türk eseri olduğunu açıkça gösteriyor. Kale defterdeki “nev-bina kerde est “yeni bina edilmiştir " ifadesi hiçbir şüpheye yer bırakmıyacak derecede kesindir.
Kısacası, Çeşme kalesi, Türk devrinde oluşan şartların ortaya çıkardığı, yeri ve öteki özellikleri ile yepyeni bir inşaattır. Yapılışı da Türk mühendis, mimar ve işçisinin eseridir. Çünkü bu devirde yörede Türk nüfusu lam bir çoğunluğa sahip bulunuyordu.
Kale yapımı için geniş bir yönetici kadrosu kullanılmıştır. En başta Aydın Sancak Beyi olması gereken Mir Haydar akla geliyor ki, kitâbede zikredilmektedir. Onun yanında Ayasuluğ Kadısı Mevlânâ Musluhiddin ikinci yetkilidir. Bina emini, inşaatın fiilî sorumlusu Zaim Şeyh Musa, kâtibi de Mehmed’dir ki, hepsinin yapımda ayrı ayrı yerleri ve payları vardır.
Kale mimarı da, muhtemelen hakkının kaybolmaması için adını bir kitabe ile bizlere bırakmıştır: Muallim-oğlu Ahmed’in oğlu Mehmed.
KAYNAK: BELLETEN (ÇEŞME KALESİ)
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ |
| ÇEŞME KALE CAMİİ (BAYEZİT-İ SANİ CAMİİ ) – ÇEŞME Fotoğraf Galerisi
|  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  | |
|
|
