CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
|
|
|
|
| DUYURULAR |  |
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
|
İZMİR'İN İLK BUZ FABRİKASI – DARAĞACI -KONAK MERKEZ
Suni buz üretimi için gereken makinelerin Osmanlı Devleti’nde yaygınlaşması, 1880’lerden itibaren gerçekleşmiştir.
Devlet başlangıçta Karhane adıyla buz satışını kendi tekeli altında bulundurmuştur. Az bir sermayeyle üretilebilen ve peşin parayla satılan bir ürünün pazarlanmasının, yabancı girişimcilere bırakılmak istenmemesi; bu konudaki tekelin gerekçesidir. Fakat buz makinelerinin ulaşılabilirliğinin artmasıyla beraber, Osmanlı Devleti’nin bu konudaki tutumu değişmiştir. Osmanlı’da İkinci girişim İzmir’de fabrika kurmak isteyen bir ortaklıktır.
Şurayı Devlet baş muavini Abdullah Bey ile yine bu dairede muavin olarak çalışan Şükrü Bey, beraberce imtiyaz almışlardır. 25 Temmuz 1887 tarihinde İzmir’de fabrika kurmak için imtiyaz alan ortaklara, 15 yıllık bir süre tanınmıştır.
Abdullah ve Şükrü Beyler tarafından bir Kollektif Şirket kurularak müdür tayin edilen Mösyö Olivier’nin girişimleriyle Ocak 1888’de İzmir’de Darağacı isimli bölgede bir arsa satın alınarak fabrikanın inşasına başlanmış ve 1889 senesinde tamamlanarak resmi bir törenle açılmıştı. Buhar gücüyle çalışan Fransız yapımı buz makinelerinin kullanıldığı fabrikada üretilen buz 25 gün korunabilmekteydi
Fabrikanın açılmasının üzerinden geçen birkaç sene zarfında buz imali için ithal edilen makine, alet ve edevatın maliyetli olması, buna karşı üretilen buzların ise cüzi bir fiyatla satılıyor olmasından dolayı İzmir Buz Fabrikası hayli zarara uğramış ve bu nedenle sahipleri Nisan 1893 tarihinde imtiyaz mukavelesinin 6. Maddesinde değişikliğe gidilmesi ve kendilerine anonim şirket kurulması yönünde müsaade verilmesi talebiyle Babıali’ye başvurmuşlardı.
Abdullah ve Şükrü Beylerin bu talebi önce Şura-yı Devlet Tanzimat Dairesi, daha sonra da Meclis-i Vükela tarafından onaylanmış ve Mayıs ayında da iradesi çıkmıştı. Bunun hemen akabinde Ağustos ayında Abdullah ve Şükrü Beyler, Mösyö Foscolo Petraki’nin de katılımıyla İzmir Anonim Buz Şirketi’ni kurmuşlardır.
7 Haziran 1889 tarihinde resmi törenle açılan fabrika, İzmir’in Darağacı semtinde kurulmuştu. Fransız teknolojisiyle kurulan fabrikada üretilen buzlar, 25 gün korunabildiği için istenilen yerlere pazarlanabiliyordu. Ayrıca günlük kullanım amaçlı ve altı saat dayanıklı buzlarda üretilmekteydi.
İzmir Buz Fabrikası’nın günlük üretim kapasitesi 12 ton olmakla birlikte, 3,6-4,8 ton arasında bir buz üretimi yapılabilmekteydi. Bu miktarın yarısı Avrupa’dan özel olarak getirilen makineyle kar haline getiriliyordu. Kaliteli ve temiz sulardan yapılan buzun okkası 15, karın okkası ise 20 paraya satılmaktaydı. Fabrika yalnız mayıs ile eylül ayları arasında çalışmakta olup, bunun haricinde kapalı tutulmaktaydı.
Bir dönem sonra sermaye artırıma için; Abdullah ve Şükrü Beyler ile Fosokli Petraki birlikte, İzmir Buz Fabrikası’na ilave sermaye gücü sağlayabilmek için bir şirket kurmuşlardır. Başlangıçta ortaklığa anonim şirket kurma hakkı tanınmamıştır. Bu hak 6 yıl sonra tanınca, 24 Ağustos 1893 tarihinde şirket kurulmuştur.
Fabrika şirketinde kurulmasıyla birlikte uygun bir ortamda çalışmasına rağmen, beklenildiği ölçüde kârlı ve verimli bir işletme olmayı başaramadı. 1894 yazında kazanın patlamasıyla birlikte, üretim tamamen durdu. Zaten yeterli miktarda kâr payı alamadıklarından şikâyet ettikleri için, ortaklar şirketin feshine karar verdiler.
Bu karar sonrası fabrikanın müdürlüğünü de yapmış ve İzmir’in tanınmış bir kereste tüccarı olan Jean Olivier, fabrikayı 3000 lira karşılığında satın almıştır. Jean Olivier 800 liralık bir masrafla, Avrupa’dan yeni makineler getirerek fabrikayı yenilemiştir. Onarım işleri tamamlanan fabrika, Mayıs 1895’te yeniden faaliyete geçmiştir..
İmtiyazın bitmesine kısa bir zaman kalınca; Jean Olivier’in Ekim 1899 tarihli talebiyle birlikte, İzmir Buz Fabrikasının imtiyazı uzatılmıştır.
İzmir imtiyazı ile ilgili verdiği son bilgi, 1899 yılı içerisinde imtiyazın uzatılmış olduğudur. İzmir Buz Fabrikasının durumu 1913-15 Sanayi İstatistiklerinden kontrol edildiğinde ise, İzmir’de iki buz fabrikası olduğunu belirtmiştir. Muhtemel , Jean Olivier’nin 1909 yılında yeni veya yeniden bir fabrika inşa etmiş olmasıdır.
KAYNAK: BUZ SANAYİİ ÖRNEĞİNDE OSMANLI İMTİYAZ SİSTEMİ / DERGİPARK -Fatih DAMLIBAĞ
FOTOÄžRAFLAR: EROL ÅžAÅžMAZ (YER TAHMÄ°NÄ°) |
| İZMİR'İN İLK BUZ FABRİKASI – DARAĞACI -KONAK MERKEZ Fotoğraf Galerisi
|  |  |  |  |  |  |  |  |  |  | |
|
