CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
|
|
|
|
| DUYURULAR |  |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
İZMİR SÜMERBANK BASMA SANAYİİ – HALKAPINAR- KONAK MERKEZ
İzmir Konak ilçesinin Umurbey Mahallesi sınırları içinde, İzmir Limanı arkası (eski ismi ile Darağacı olarak bilinen) bölgesinde 7818 Ada, 2 Parsel; 69.194 metrekare tapu alanı bulunur. Tapuda Basma Sanayi Fabrikası diye geçer.
1930’lu yılların Türkiye’sinin kalkınma dönemi sırasında kurulan önde gelen kurumlarından biri olarak Sümerbank, yaklaşık yetmiş yıllık bir süreçte Türk ekonomi ve tekstil tarihinin sembol isimlerinden biri olmuştur. Sanayi ve Maadin Bankası’nın 1933 yılındaki planları kabul edildikten sonra, yerel sanayileşmenin sorumluluğu Sümerbank’a verilmiştir. Ekonomik kısıtlamalara bağlı olarak sınırlı malzeme ve renk kullanımlarına rağmen Sümerbank kumaşları ve özgün desenleri ile ulusal bir tekstil desen üslubu ve moda yaratmıştır. Bir maddi kültür olarak da Sümerbank Türkiye’nin modernizasyon projesinde ekonomik, kültürel ve sosyal açıdan önemli bir rol oynamıştır.
1930’lı yıllardan itibaren kentsel ve kırsal alanlarda sınıfsal bir bütünleşme sağlamış, yerel üretimi teşvik etmiş, özellikle çoğu kırsal alanda bulunan halkı da eğitmek amacıyla ülke ekonomisini geliştirmeyi amaçlamış bir kurum olmuştur. 1987 yılından itibaren başlayan özelleştirme sürecinden sonra İzmir Halkapınar Basma Sanayii Müessesesi gibi birçok fabrika kapatılmış, bir kısmı çeşitli özel sektörlere, belediyelere ve üniversitelere devredilmiş, fabrikalarda yer alan kumaş ve makine parkı gibi malzemelerin birçoğu da tahrip olmuştur. Kurum içinde son otuz yılda hızlı bir Şekilde başlayan ekonomik ve sosyal değişim sonucunda, 2000’li yıllardan itibaren tamamen üretimlerini durduran Sümerbank, geriye sadece önemli bir arşiv bırakmıştır.
17 Şubat 1923 yılında Atatürk tarafından İzmir’de yapılan “Türkiye İktisat Kongresi” yeni Türkiye’nin kalkınma düzeninin biçimlendirmesinde çok önemli rol oynamıştır. Bu önemli kongre ile birlikte “Yerli Malları” sergisi ve özellikle de dokuma ve halı ile ilgili girişimler ortaya çıkmıştır.
Devlet, özellikle kendi eliyle kurduğu ve yönettiği herhangi bir sanayi tesisi için, Anadolu’da kırsal bir alan seçmek yerine o yılların önemli ekonomik/ticari ve kültürel merkezleri olarak bilinen Kayseri, Malatya, Nazilli hatta İzmir gibi şehirleri seçmiştir. İzmir bu anlamda Sümerbank fabrikasını açılması açısından stratejik bir öneme sahip olmuştur.
2 şubat 1938 yılında Bursa Merinos, 1940 yılında Malatya Bez ve iplik Fabrikası, 1947’de Kastamonu Kendir Sanayi fabrikaları faaliyete geçmiştir. 1947 yılında aynı zamanda Halkapınar Dokuma Fabrikası da üretime geçmiş ve bu fabrika ivedili sanayii planında yer alan ve İzmir’de kurulması öngörülen büyük pamuklu kombinasının nüvesini oluşturmuştur. İkinci Dünya Savaşı döneminde, 1942-43 yıllarında Kayseri ve Nazilli fabrikalarında dokuma işçilerinin bir kısmının askere alınışı nedeniyle fabrikalarda yüzlerce tezgah boş kalmıştır. Sümerbank ihtiyacı göz önünde bulundururarak 100-150 tezgahı İzmir’e taşımayı ve yörelerden sağlanabilecek iş gücüyle bu tezgahları işletmeyi düşünmüştür. Halkapınar’da bu amaçla bir bina satın alınmış ve gerekli düzenlemelere girişilmiştir, ancak bu arada Kayseri ve Nazilli fabrikalarının işçi açığı kapatılmış, tezgah nakli yerine İzmir için bir İngiliz firmasına 140 yeni tezgah sipariş edilmiştir.
Fabrikanın montajı 1946 yılında tamamlanarak,1947’de üretime geçilmiştir. Toplam 140 tezgahın yıllık üretim kapasitesi 4.500.000 metre bezdir. Elde dilen ham bezler, boya apre ünitesi bulunmayışı nedeniyle Nazilli basma fabrikasında basmaya dönüştürülmektedir.
İzmir Basma sanayinin temeli ise ancak 1949’da atılabilmiştir. İplik ve dokuma işletmeleri 5 Kasım 1953 tarihinde, basma işletmesi ise 1 Ocak 1955 tarihinde işletmeye alınmıştır. Konfeksiyon sanayii kuruluş ve gelişimine temel oluşturmak üzere 1970 yılında fabrikanın bünyesinde bir pilot hazır giyim projesinin uygulanmasına başlanmış, proje 1972 yılında gerçekleşmiştir. Aynı dönemde çıkan Sümerbank dergisinde fabrikada 1960 yılı sonunda çalışan işçi sayısı 1668, memur sayısı ise 136 olarak belirlenmiştir. Ayrıca fabrikada basma, pazen, saten, emprime, merserize döşemelik, divitin, hasse ve pike gibi kumaşlar üretilmektedir.
O dönemki işletme sermayesi 90 milyon liradır. Fabrikanın iplik ünitesi, 32.644 iğ ile 4515 ton iplik üretim gücüne sahiptir. Dokuma ünitesi 972 tezgahla 29.362.000 metre pamuklu dokuma üretebilecek güçtedir. Müessesede üretilen iplikler genellikle dokuma imalatında kullanıldığından, satışların büyük bir kısmını mamul dokuma teşkil etmektedir. Mamuller iç ve dış piyasada çok tutulmakta, modaya uygun renk ve desenlerle halkın büyük ilgisini çekmektedir.
İzmir’de özellikle 4 Haziran 1979’da hazır giyim sanayinin temelinin atılmasının nedeni yöredeki pamuk üretimi ve onu işleyen bir sanayinin olması olarak belirtilmiştir. Aynı zamanda İzmir Türkiye’de bir moda merkezi olarak görülmektedir. Büyük parti siparişler için fason çalışacak firmalar İzmir ve yöresinde kolaylıkla bulunmaktadır. 1974-75 yılları arasında Sümerbank’ın ürettiği malların doğrudan doğruya tüketiciye ulaşmasını sağlamak amacıyla dağıtım ve pazarlama örgütünün etüt edilmesini ve Sümerbank’ın yapısına en uygun örgüt türünün seçilmesini amaçlayan bu etüdün de 1974 yılı içinde bitirileceğini belirten bir karar çıkarılmıştır. Bu kapsamda da İzmir’de Mağazalar Müdürlüğü kurulması planlandığı öğrenilmektedir. 1979 yılında ise Konak Büyük Mağaza’nın “ Konak Departmanlı Büyük Mağaza” isimli açılışı da yine işletmecilik açısından yepyeni bir anlayışı sergilemiştir. 1979 yılında çıkan Sümerbank dergisinde açılış ile ilgili söylenen şu sözler çarpıcıdır: “ ….halkımız en iyiyi, en güzeli, en ucuzu ve en makbulünü Sümerbank’ta bulur. Bu nedenle müşterilerimiz mağazamızdan içeriye adımlarını güvenle atarlar….” Bu mağaza 25.12.1978 yılında İzmir Konak meydanında hizmete girmiştir.
1930’lu yıllardan itibaren Türk sanayileşmesi için kamuya yönelik bir model oluşturan ve yaklaşık 50 yıl boyunca Türk ekonomi tarihinin belkemiği olarak kabul edilen Sümerbank, Türkiye’de özelleştirme kapsamında yapılan ekonomik reformlardan olumsuz yönde etkilenmiş ve fabrikalarını kapatmak durumunda kalmıştır. Üretimlerinin bir bölümü ile gündelik yaşamı, maddi kültürü ve modayı yönlendiren Sümerbank’ın bugün, endüstriyel atık haline gelmiş fabrikalarından geriye tarihsel bir kumaş arşivi kalmıştır. Halkın kuşkusuz her kesimi tarafından uzun yıllar kullanılan bu kumaşlar, kent ve kırsal alanda bütünleşme sağlayarak, yerli malların kullanımını özendiren Sümerbank’ın halkçı vizyonunun tarihsel kalıntılarıdır. Sümerbank, bir devlet girişimi olarak, ülkemizde endüstrileşmede öncü bir role sahip olmuştur. Uzunca bir dönem ileri metotlarla çalışan bir endüstri düzeyine erişmeyi amaçlayan Sümerbank kurumuna ait kumaşlar ve desen albümleri, sahip çıkılması gereken bir değer olarak önem kazanmalıdır.
KAYNAK:SÜMERBANK İZMİR HALKAPINAR BASMA SANAYİİ (Fehmiye Dilek Er )
FOTOĞRAFLAR:EROL ŞAŞMAZ(ESKİ FOTOĞRAFLAR TANITIM BELGESİNDEN) |
| İZMİR SÜMERBANK BASMA SANAYİİ – HALKAPINAR- KONAK MERKEZ Fotoğraf Galerisi
|  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  | |
|
|
