CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
|
|
|
|
| DUYURULAR |  |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Toraman / Tuzcu Mescidi Çeşmesi –KONAK MERKEZ
İkiçeşmelik semti, Ülkü Mahallesinde bulunan Toraman Mescidi'nin 832 sokağa bakan cephesinde yer almaktadır.
Toraman Mescidi'nin bulunduğu yerde.. Şehü'l-Kura Hafız Hacı Mehmet Efendi daha önceleri bir medrese inşa ettirmiştir. Söz konusu medresenin yanına bir de mescit yaptırmış ve döneminde Toraman Hacı Ali Mescidi olarak anılmıştır.
Daha sonra bir yangın nedeniyle harap olan medrese ve mescidin onarım geçirdiği 1771 tarihli vakfiyeden öğrenilmektedir.
Günümüzde zemin katta medrese odaları, üst katta ise son cemaat mahalli ve harim kısmı bulunan yapının minaresi yoktur. Mescidin üst örtüsü ahşap çatı olup üzeri kiremitle kaplıdır. Kitabelerden daha sonraki yıllarda mescidin cephesine bitişik inşa edildiğini öğrendiğimiz çeşme, bugün bakımsız haldedir ve suni akmadığı için kullanılmamaktadır.
Mimari Özellikleri
Toraman Mescidi Çeşmesi, dikdörtgen plan şemasına sahiptir ve duvar çeşmesi niteliğindedir. Günümüzde zemin seviyesi bir hayli yükseltilmiş olduğundan, çeşmenin gerçek yüksekliği seçilememektedir. Bugünkü görünümüyle çeşmenin sağında ve solunda dikdörtgen kesitli sütunçeler mevcuttur. Sütunçelerin üst kesimi yatay profilli bir silme ile sonlanmakta ve bunları üst kesimde dilimli bir kemer birleştirmektedir. Kemerin üst kesimi ise üçgen bir alınlıkla taçlandırılmıştır. Bu üçgen alınlık, iki adet üçgenin iç içe geçmesiyle meydana getirilmiştir ve dıştaki üçgenin köşelikleri düz bir şekilde bitirilmiştir. Çeşmenin yedi satırdan oluşan kitabe bordürü, kemerin iç kesimindeki çökertme içindedir. Üstteki ilk satır dışında, diğerleri çift satır halinde birer kartuş içine yerleştirilmiştir.
îlk dört satırın açıkça görülebilmesine karşın, diğer satırların üzeri sıva ile örtüldüğü için seçilememektedir. Sağ alt köşedeki sıvaların bir kısmının dökülmesi nedeniyle, kitabe metninin devamının şimdiki zemin kotuna kadar indiği görülebilmektedir.
Günümüzde kitabe metninin görülemeyen beş ve altıncı satırlarının ortasına denk gelen yere bir su saati takılmıştır. Çeşmenin lülesi, muhtemelen kitabe metninin alt kesimındedlr. Bu durum, özgün zemin kotunun daha alt seviyede olabileceğini akla getirmektedir.
Süsleme Özellikleri
Çeşmenin tüm süsleme unsurları, kemer köşeliklerinde kabartma şeklinde yoğunlaşmış ve bitkisel motiflerle kaside beyitleri de bir arada verilmiştir. Örneğin, sağdaki köşeliğin üst kesiminde kartuş içine alınmış kaside beyiti, bunun hemen altında kemer köşeliğine uygun bir şekilde düzenlenmiş boynuz motifinin ortasındaki vazodan çıkan güller, üstte narçlçeğini anımsatan bir çiçek ile sonlanmaktadır.
Vazonun her iki yanında birer armut, boynuzun soluna ise alemi anımsatan bir bezeme yerleştirilmiştir. Boynuzun altındaki damla motifinin içinde “Maşallah" kelimesi yazılıdır. Bunun sağında, kemer başlangıç seviyesinden yukarı doğru yükselen ucu kıvrık sem motifi dikkati çekmektedir. Bu süslemelerin simetriği diğer köşelikte de mevcuttur ancak kartuş içine alınmış kaside beyitlerinin içeriği farklıdır. Kartuşların içine Kur’an-ı Kerim'den alınmış su ile ilgili birer ayet yazılmıştır. Kemerin tepe noktasında da bir damla motifi yer almaktadır.
Korunma Durumu
Çeşmenin alt kesimi, mevcut zemin seviyesinin altında kaldığından yapı günümüzde bütünü ile algılanamamaktadır.
Bu nedenle öncelikle kazı çalışması yapılarak çeşme ortaya çıkarılmalı, üzerine sonradan yerleştirilen su saati kaldırılmalı ve çevresindeki yabani bitkiler temizlenmelidir.
Yapı, çeşitli dönemlerde yapılan restorasyonlar esnasında değişik renklerde boyandığından özgün yapım malzemesi ve rengi seçilememektedir. Bunları tespit edebilmek için raspa yapılarak üzerindeki kabarmış boyalar temizlenmeli, aynı şekilde üzeri sıva ile kapatılmış kitabe metni de raspa edilmek suretiyle okunur hale getirilmelidir.
Önceki onaranlarda kullanılan çimento katkılı sıva, çeşmenin bünyesine zarar vereceğinden temizlenmeli, bunun yerine kireç harcı ile gerekli onarımlar yapılarak kullanıma açılmalıdır.
Tarihlendirme
Çeşmenin ön cephesindeki kemerin üst kesimine sağlı sollu yerleştirilmiş kaside belitleri ve çökertmenin içindeki kitabe metnine göre banisi Kasab Yusuf Ağa'dır ve 1788-1789 tarihlerinde inşa edilmiştir.
Kaside beyitlerinden sol taraftakinde
“ve sakıhum rabbihum şaraben tahura". sağ taraftakinde ise “apren fiha tesemma sel-sebila Maşallah”
yazılmıştır. Kitabe metninin Türkçe açıklaması şöyledir:
“Kasab-zade Hacı Ahmed Ağa kim sahibul-hayrat
Vasiyyetile bu hayrata dahi olup bahis-i hakka
Mahallinde acep dil-keş ayn-ı sebil zemzemdir.
Bununla nice asarın dahi makbul ede Mevla
Dü şıkk hameden düşüp Nüzhet atsan içün tarih
Gel iç ma sekebil çeşmeden ab-ı hayat efzâ. ”
Bu kitabenin sağ altında ise.
“Sahibul -hayrat ve'l-hasenat
Kasab Yusuf Ağa'nm vakfıdır" yazısı bulunmaktadır.
Kitabenin en son cümlesinde yani
“Gel iç ma sekebil çeşmeden ab-ı hayat-efzâ” içinde ebced hesabı vardır.
Bu hesaba göre çeşmenin H.1203/ M. 1788-89 tarihinde inşa edildiği anlaşılmaktadır.
Kaynak: İzmir Kemeraltı bölgesindeki Osmanlı Dönemi Çeşmeleri ( R. Eser Gültekin)
Fotoğraflar: E.Şaşmaz |
| Toraman / Tuzcu Mescidi Çeşmesi –KONAK MERKEZ Fotoğraf Galerisi
|  |  |  |  |  | |
|
