CAM%C4%B0%C4%B0%202.jpg)
|
|
|
|
| DUYURULAR |  |
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
|
Eski Kilise / Aya Triada Kilisesi- Alaçatı- ( Çeşme )
İzmir ili, Çeşme ilçesi, Alaçatı Beldesi, Yeni Mecidiye Mahallesindedir. Üç nefli, bazilikal planlıdır.Taşıyıcı sisteme kadar yıkılmış olan yapı oldukça harap durumdadır. Kuzeydeki nef diğerlerinden daha belirgin bir şekide görülebilmektedir.
Alacaat, Osmanlı dönemİnde yaya-müsellemköyü olarak, bugünkü Alaçatı’nın bİrkaçkİlometre doğusundaki Karaköy’ün yerinde kurulmuştur.
Sığla Sancağı’nın 1575 tarİhlİ mufassal tahrir defterine göre, Alacaat’ta 103 vergi mükellefi bulunuyordu.
1830’a doğru, bölgenin âyanı Hacı Memiş Ağa, depremler nedeniyle yoksullaşan Sakız adasındaki Rum nüfusu Alacaat’a davet eder. Hacı Memiş Ağa tarafından yaptırılan cami ise günümüzde beldenin güney kesimindedir. 19. yüzyılın ilk yarısında Alacaat’ın güneyindeki bataklık kurutulur ve kurutma için açılan hendek, liman haline dönüşür ve bugünkü Alaçatı bu limanın 1 km kadar kuzeyinde gelişmiştir.
Zamanla uluslararası ticarette önemli bir yer edinen Rumlar sayesinde Alacaat, Alaçat’a dönüşmüş ve bölgede bağcılık gelişmiş ve şarap ihracatı başlamıştır.
1876 yılında belediye teşkilatı kurulur, 1891 Aydın Vilayeti Salnamesi’ne göre Alaçatı’nın nüfusu 11428 kişi olur.
Pazaryeri’nde günümüzde cami olarak kullanılan Panagia Kilisesi’nin ikonostasisi üzerinde 1874 tarihi yer alır. Alaçatı üzerine mimarlık tarihi açısından monografik denilebilecek kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır.
Girit’e yerleşen Alaçatılı Rum mübadillerin kurduğu derneğin internet sayfasında Alaçatı’da üç kilisenin varlığından bahsedilmekte ve Yeni Mecidiye Mahallesi’nde bulunan yapı, doğusundaki çakıl zemin döşemesinin rengini dikkate alınarak, Agia Triada Rum Ortodoks Kilisesi olarak tespit edilmektedir.
Pazaryeri Kilise Camisi olarak bilinen bu yapının batı cephesinin önünde, yalnızca siyah ve beyaz renkli çakıl zemin döşemesi bulunmaktadır.
Yine aynı internet sayfasında bu kilisenin inşaat başlangıç tarihi olarak 1861 yılı verilmekte; ancak vergi nedeniyle inşaatın durduğu, 1870’de tekrar başladığı ve 1872 yılında tamamlandığı belirtilmektedir. Yapının mimarı Emanuel Kalonaris olarak elirtilmekte; ancak onun ölümü ile inşaatı Tinos adasından Markos Lampaditis’in üstlendiği, mermer işçiliğinin Nikholaos Halepas tarafından, resim bezemelerinin Paros adasından Ioannis Sitaras ve Kalymnos adasından Sakellarios A. Maglis tarafından yapıldığı, 1911 yılında telsiz istasyonu için Alaçatı’ya gelen Alman mühendis Richard Hirsch tarafından avluda bir güneş saati yapıldığı, mübadeleden birkaç yıl sonra ise bu kilisenin yıktırıldığı bildirilmektedir.
MÄ°MARÄ°
Mevcut duvar kalıntılarına göre yapı, üç nefli bazilikal planlı bir kilisedir. Doğu yönünde ana apsis ve pastophorion mekânlarının küçük apsis çıkıntıları nedeniyle üç cepheli olarak algılanmaktadır. Yığma duvarların kaba yonu kireçtaşı, arada düzensiz kırık taş ve kiremit parçalarıyla inşa edildiği anlaşılmaktadır. Cephelerin kesme taş kaplı olduğu, özellikle apsis dış cephesinin alt seviyesindeki çıkıntılardan anlaşılmaktadır.
Yapının iç mekânında, zemin kotunun kısmi kazılar nedeniyle, doğuya doğru rampa şeklinde alçaldığı görülür. Orta nef, doğuda yarım daire kemerli küçük bir kapı açıklığı ve duvar ile apsis içi naos alanından ayrılır. Doğuda, apsislerin dışında, üzeri kısmen örtülü kısmen açıkta, siyah, beyaz ve kırmızı renkli, geometrik kompozisyonlu çakıl mozaik zemin dikkat çeker.
Üst örtü, bezeme, kapı-pencere gibi mimari elemanlar hakkında fikir sahibi olmak mümkün değildir. Ancak, batı yönünde yerde görülen beyaz mermerden iki adet bezemeli parça, bu yapıya ait ise, nitelikli işçiliğe işaret eder.
N. Atilla koleksiyonundaki kartpostalda görülen görkemli yapı, transeptli bir bazilikadır ve transept ile orta nef kesişimi yüksek bir kubbe ile örtülmüştür. Kartpostaldaki yapının, Pazar yerindeki bugün cami işlevli Panagia Kilisesi olması mümkün değildir. Alaçatı’da bilinen üçüncü kilisenin ise liman kesiminde Agrilia’da olması gerektiğinden, incelediğimiz yapının söz konusu kartpostaldaki kilise olması olasılığı kuvvetlidir. Yapının kuzey tarafında kimi temel kalıntıları güçlükle seçilebilmektedir. Kazı yapıldığında çıkan kalıntılar bir transepte işaret ederse yapı ile ilgili tanımlamamız kesinleşecektir.
GÃœNCEL DURUM
Yapı günümüzde harabe halindedir. Dış beden duvarları doğuda 1-1.5 m kadar, batıda zemin seviyesine kadar korunmuş, güneyde ise kısmen özel bir konutun altında kalmıştır. Yapı, batısında bir sokak ile, diğer üç yönde ise özel mülklerle çevrelenmiştir. Daha önce 3. derece arkeolojik sit alanı içinde kalan yapı, 2006 tarihinde 1. derece korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. Yapıya yönelik hiçbir bilgi panosu veya yol işareti bulunmamaktadır. Yapı hem atıl durumda hem de bir nevi atık alanı olarak kullanılmaktadır.
RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE ÖNERİLER
Yapı, insan ve doğa tahribatına açıktır. Özellikle son yıllarda Alaçatı’nın popüler bir belde haline gelmesi bu riski daha da artırmaktadır. Tescil fişindeki öneriler doğrultusunda, araştırma kazısı sonrasında yapının koruma ve sağlamlaştırma uygulamaları ile çevre düzenlemesinin yapılması, yola işaret levhaları ve bilgilendirme panosu konulması ile Alaçatı’nın zengin 19. yüzyıl mimari dokusunun önemli bir örneği olarak belde yaşantısına kazandırılması yerinde olacaktır.
KAYNAK: İZMİR Mİmarİ Kültürel Mİrası Değerlendİrme Raporu
FOTOÄžRAFLAR: EROL ÅžAÅžMAZ |
| Eski Kilise / Aya Triada Kilisesi- Alaçatı- ( Çeşme ) Fotoğraf Galerisi
|  |  |  |  |  |  |  |  |  |  | |
|
